จำปา

จำปาไทย     เป็นไม้มงคล ตามศาสนาพุทธ และ ศาสนาฮินดู ดอกจำปา ถือเป็นดอกไม้มงคล และ ศักดิ์สิทธิ์ของทั้งสองศาสนา และ ยังถือดอกจำปาเป็นดอกไม้ชั้นสูง ในราชสำนักและกลุ่มชนชั้นสูงเท่านั้น จากหลักฐานดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า ดอกจำปาเป็นดอกไม้ชั้นสูง  ในสมัยอยุธยาตอนต้น มีการยกย่องให้ดอกจำปาเป็น “พระยาแห่งดอกไม้”  ดดยดูได้จากการประดิษฐ์ดอกจำปาด้วยวัสดุมีค่า เช่น แผ่นทองคำ หรือแผ่นเงิน ไว้ประดับเครื่องแต่งกาย และ เครื่องประดับยศชั้นสูง ดังนั้นจำปา นอกจากให้เกิดความสวยงาม ร่มรื่นแล้ว ยังอาจสื่อความหมายถึงความเป็นสิริมงคลแก่ผู้ครอบครองอีกด้วย    

ชื่อวิทยาศาสตร์    Michelia champaca L.

ชื่อเรียกอื่น     จำปาป่า , มณฑาดอย , จำปาทอง , จำปาป่า , จำปากอ , จำปาเขา

ชื่อวงศ์        MAGNOLIACEAE

ชื่อสามัญ       Champaka , Orange  Champak

ถิ่นกำเนิด      เอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ลักษณะสายพันธุ์  เป็นไม้ยืนต้น ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ไม่ผลัดใบ สูง 15-30 เมตร เมื่อโตเต็มที่วัดรอบ 150-300 เซนติเมตร ลำต้นสูงใหญ่ เนื้อไม้สีเหลืองหรือน้ำตาลอ่อน

ใบ    ใบอ่อนมีขนสีทองคลุมหนาแน่น เรือนยอดเป็นพุ่มกลม หรือ กรวยคว่ำ สัดส่วนเรือนยอดกว่า 60% ของลำต้น เปลือกนอกสีเทา เปลือกในสีขาว มีรูระบายอากาศทั่วไป มีรอยตาของกิ่งที่หลุดร่วงไปแล้ว ใบเดี่ยวเรียงสลับ แบบระนาบเดียวกัน รูปใบค่อน ข้างยาว รูปไข่ หรือ รูปรี กว้าง 4 -10 เซนติเมตร ยาว 10-25 เซนติเมตร ปลายแหลมโคนกลมมน กาบหุ้ม

ดอก  กลีบชั้นในจะแคบกว่า เกสรเพศผู้ แยกจากกัน มีรังไข่จำนวนมากแยกจากกัน มีกลิ่นหอมฟุ้งกระจายไปได้ไกล กลีบดอกประมาณ 10-15 กลีบ กลีบชั้นในแคบกว่ากลีบชั้นนอก ดอกสีเหลืองเข้ม หรือ สีส้ม กลิ่นหอมแรง

ผล   ผลเป็นแบบผลกลุ่ม เมื่อแห้งแตกเป็นแนวเดียวเป็นช่อยาว 6-9 เซนติเมตร ช่อมักโค้งลงมีผลรูปไข่ หรือรูปค่อนข้างกลมเรียงอยู่รอบแกนกลาง

ประโยชน์   ดอกใช้ร้อยมาลัย ประกอบเครื่องหอม

การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด , ตอนกิ่ง

การปลูก    จำปาเป็นไม้กลางแจ้ง ต้องการน้ำปานกลาง ไม่ชอบที่น้ำขัง จะทำให้ตายได้ดินที่ใช้ปลูกควรเป็นดินร่วน โปร่ง อุดมสมบูรณ์

ความสำคัญ  เป็นไม้หวงห้ามประเภทธรรมดาเป็นไม้พื้นเมืองในแถบเอเชีย พบใน อินเดีย พม่า เนปาล อินโดจีน และทางทิศตะวันตกถึงทิศใต้ของจีน และเป็นพืชปลูกหลายประเทศในเขตอบอุ่น พบในป่าดงดิบที่ระดับต่ำ 200-1000 ม. จากน้ำทะเล

ประโยชน์    นิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ ให้ดอกหอม เนื้อไม้แข็ง ใช้ในการก่อสร้าง ทำเครื่องเรือน ทำเกวียน โลงศพและเครื่องดนตรี ดอก เป็นยาบำรุงหัวใจ เปลือกต้น เป็นยาแก้ไข้ ลมวิงเวียน บำรุงธาตุ บำรุงประสาท บำรุงหัวใจ

--------------------------------------

แหล่งอ้างอิง : พืชสมุนไพร เล่ม 2