มะกอก

ชื่อวงศ์ : ANACARDIACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Spondias pinnata (L.f.) Kurz

ชื่อสามัญ : Hog plum

ชื่อพื้นเมืองอื่น : กอกกุก, กูก (เชียงราย) , กอกหมอง (เงี้ยว-ภาคเหนือ) , ไพแซ (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่) , มะกอก (ทั่วไป) , กราไพ้ย , ไพ้ย (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ; กอกเขา (นครศรีธรรมราช)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์  

ต้น ขนาดกลาง สูงถึง 25 เมตร ลำต้น และ กิ่งก้านเกลี้ยงไม่มีขน เปลือกเรียบสีเทาแตกเป็นร่องเล็กน้อย

ใบ เป็นใบประกอบ มีใบย่อย 3-5 คู่ ปลายสุดเป็นใบเดี่ยว ลักษณะใบย่อยรูปขอบขนาน หรือรูปหอก ปลายใบเป็ตติ่งแหลม โคนใบแหลมหรือเบี้ยว เส้นใบมีมากมายขนานกันและเชื่อมกันและเชื่อมกันตรงขอบใบ ขอบใบเรียบ ใบย่อยกว้าง 2-3 ซม. ยาว 7-9 ซม. ก้านใบย่อยสั้น

ดอก ออกเป็นช่อสีขาวตามปลายกิ่ง แต่ละดอกมีขนาดเล็ก ไม่มีก้านดอกจึงแลเห็นเป็นกลุ่ม ๆ อยู่บนช่อดอก กลีบรองกลีบดอกมี 5 กลีบ รูปขอบขนาน เกสรตัวเมียปลายแยกเป็น 4 แฉก

ผล เป็นผลสดมีเนื้อ ลักษณะรูปไข่หรือรูปรี เมื่อสุกมีสีเหลืองอมน้ำตาล

*** ใบและยอดอ่อน รับประทานเป็นผักได้ ***

การปลูก ขึ้นได้ในดินแทบทุกชนิด และเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุยที่ชุ่มชื้น ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด ซึ่งอาจจะปลูกลงหลุมเลยหรือเพาะเป็นกล้าก่อนแล้วค่อยย้ายลงไปปลูกในหลุมที่เตรียมไว้ก็ได้

รส และ สรรพคุณในตำรายา

ราก รสฝาดเย็น แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับปัสสาวะ ทำให้ชุ่มคอ

เปลือกต้น  รสฝาดเย็นเปรี้ยว ดับพิษกาฬ แก้ร้อนใน ทำยาแก้ท้องเสีย แก้บิด ปวดบวม แก้สะอึก แก้อาเจียน

ใบ  รสฝาดเปรี้ยว คั้นเอาน้ำหยอดแก้ปวดหู แก้หูอักเสบ ยอดอ่อนและใบ รสฝาดเปรี้ยว แก้โรคธาตุพิการ แก้ท้องเสีย แก้บิด

ผล  รสเปรี้ยวหวานเย็น แก้เลือดออกตามไรฟัน และต้านอนุมูลอิสระ (วิตามินซีสูง) แก้ธาตุพิการ แก้บิด แก้ดีพิการ ทำให้ชุ่มคอ แก้กระหาย

ผล เปลือก ใบ เป็นยาบำรุงธาตุ บำรุงสายตา แก้กระหายน้ำทำให้ชุ่มคอ และเลือดออกตามไรฟัน

เมล็ด รสเย็น แก้ร้อนใน แก้หอบ แก้สะอึก

วิธี และ ปริมาณที่ใช้

แก้ปวดหู และ หูอักเสบ โดยใช้ใบสดไม่แก่และไม่อ่อน 20-30 กรัม ล้างน้ำให้สะอาด นำมาโขลกให้ละเอียดคั้นเอาน้ำใช้หยอดหู

แก้ร้อนใน หอบ และ สะอึก โดยใช้เมล็ดแห้ง 2-3 ลูก เผาไฟให้เป็นถ่าน และนำไปแช่น้ำ กรองเอาน้ำดื่ม หรืออาจจะใช้ผสมยามหานิลก็ได้

... ในประเทศอินเดียใช้ผล เปลือก และใบ เป็นยาเช่นเดียวกัน โดยใช้ผลแก้โรคโลหิตออกตามไรฟัน เป็นสมานแผลและห้ามเลือด ใช้แก้ธาตุพิการเนื่องมาจากน้ำดี เปลือกใช้รักษาโรคบิด นำมาบดเป็นผงผสมน้ำใช้ทาเมื่อปวดกล้ามเนื้อและปวดในข้อ น้ำที่ต้มจากใบใช้แก้ปวดหู